"Pomiędzy radłowskiemi górami a oksywską kępą" - pocztówki Gdyni z początku XX w. (28 obiektów)

„Tak dochodzimy do Gdyni, której łazienki i pomost z dala widzimy. Już łodzie się wyłaniają i sieci z mglistej oddali, a gdy bliżej dochodzimy, odsłania się i Gdynia, wieś przeważnie rybacka ze znaczną liczbą domów murowanych, położona w dolinie między radłowskiemi górami a oksywską kępą, ale bliżej wyżyn radłowskich poniżej folwarku Kamienna Góra” – tak o Gdyni pisał ksiądz Alfons Mańkowski, działacz społeczno-polityczny oraz historyk Pomorza.

Gdynia i okoliczne wioski, tj. Oksywie i Grabówek, mimo lokalizacji nadbrzeżnej, były terenami rolniczymi. Wsie były stosunkowo zamożne, o gospodarstwach liczących 200, 300, a nawet 400 mórg doskonałej ziemi (odpowiednio 50, 75, 100 ha), zarządzanych przez gburów – bogatych gospodarzy oraz właścicieli ziemskich, którzy uzyskali ziemię po uwłaszczeniu – głównie Kaszubów.

Na przełomie XIX i XX w. działały w Gdyni niewielkie zakłady przemysłowe oraz rzemieślnicze: cegielnie, wapniarnia, tartak, kuźnie. Miejscowe karczmy oraz gburzy w swoich domach oferowali posiłki i miejsca noclegowe dla pracowników i letników.

Od 1900 r. gdyńskie elity rozpoczęły starania o pozwolenie na budowę domu kuracyjnego. W tym celu, 25.03.1904 r. powołano Towarzystwo Kąpieli Bałtyckich. Budynek miał posiadać m.in. pomieszczenia restauracyjne oraz 17 pokoi gościnnych. Nad plażą zaplanowano łazienki kąpielowe dla kobiet i mężczyzn oraz budowę mola o długości około 50 m w głąb morza. 11.04.1904 r. wmurowano kamień węgielny – budowa trwała do lipca tego roku.

Po otwarciu, przez kilka kolejnych lat dom kuracyjny przechodził kryzys i zmieniał właścicieli. Dopiero, gdy w 1911 r. przejął go przybyły z Oksywia Franz Schikowski, interes zaczął prosperować. W celu lepszej promocji obiektu wprowadził on do obiegu pocztówki z widokami Gdyni i domu kuracyjnego.

Zachowane w zbiorach Muzeum Miasta Gdyni karty pocztowe stanowią dokumentację graficzną czasu dynamicznego rozwoju wsi Gdynia i jej okolic, które stały się częścią miasta. Ukazują one bogatą rolniczo-rybacko-letniskową przeszłość Gdyni, która przypomina o  jej prawdziwych korzeniach.

Kolekcja zawiera pocztówki przedstawiające tereny pomiędzy Kępą Redłowską a Oksywską oraz Grabówek do 1920 r. Duża liczba kart pocztowych z tego okresu przedstawia Orłowo i Kolibki, które prezentujemy w osobnej kolekcji pt: „Orłowo i Kolibki na pocztówkach do 1939 r”.

Katarzyna Piotrowska

Wybrana bibliografia:

17. Mańkowski, Brzegiem Małego i Wielkiego Morza. Wspomnienia z wędrówki krajoznawczej, Poznań 1914, s. 17.

Arkadia. Gdyńskie letnisko przełomu XIX i XX wieku, red. Jacek Friedrich, Gdynia 2016.

[1] A. Mańkowski, Brzegiem Małego i Wielkiego Morza. Wspomnienia z wędrówki krajoznawczej, Poznań 1914, s.17

Lista obiektów:

„Ostseebad Gdingen Wpr. Ruckkehr der Fisher” [Gdynia. Powrót rybaków]

Data: do 1919 r.

„Ostseebad Kurhaus Gdingen bei Zoppot-Danzig. Kurhaus”. Kurhaus w Gdyni – widok od strony morza

Data: 1910

„Gruss aus Gdingen” [Pozdrowienia z Gdyni]. Zabudowania znajdujące się przy drodze wiejskiej: szkoły katolicka i ewangelicka oraz gospoda

Data: 1900

„Speise-Saal im Kurhaus” – jadalnia Kurhausu w Gdyni

Data: 1917

„Kirche mit Heiligen Berg und Vordorf” – podjazd do kościoła p.w. św. Michała Archanioła na Oksywiu

Data: 1918-1920

Fragment lasu w Gdyni

Data: 1914

„Gruss aus Gdingen Wpr, Blick vom Steinberg” (Pozdrowienia z Gdyni, widok z Kamiennej Góry)

Data: 1915

„Gdingen. Kurhaus” (Gdynia. Dom Kuracyjny)

Data: 1904

„Ostseebad Gdingen Wpr. Ruckkehr der Fisher” (Kurort nad Morzem Bałtyckim Gdynia Prusy Zachodnie. Powrót rybaka)

Data: 1916

Restauracja Augustyna Skwiercza w Gdyni

Data: 1918

Ulica Kuracyjna (obecnie 10 Lutego) ? widok w stronę morza

Data: 1916

„Restauration & Cafe Plichta/ Ostseebad Gdingen” (Restauracja i kawiarnia Plichtu/ Kurort nad Morzem Bałtyckim Gdynia)

Data: 1912

Kościół p.w. św. Michała Archanioła na Oksywiu

Data: 1918-1922

„Leuchtturm mit Dorf” (Latarnia morska i wieś) – Oksywie

Data: 1918-1920

„Stella Maris Gdynia/ Gdingen Wpr.” – willa należąca do ks. Jana Dorszyńskiego

Data: 1913

Willa „Lucia” przy ul. Kuracyjnej w Gdyni

Data: 1912

Pokaż więcej