Kolekcja opakowań w Muzeum Miasta Gdyni (28 obiektów)

W latach dziewięćdziesiątych, gdy siedzibą muzeum miasta był jeszcze Domek Abrahama przy ulicy Starowiejskiej 30, zaczęła powstawać kolekcja związana z opakowaniami. Były to pudełka, puszki, butelki, pojemniki, skrzyneczki czy etui, wytwarzane przez lokalne i ogólnopolskie firmy, jak również indywidualnych wykonawców – często nieznanych. Każdy obiekt był inny: różniły się wielkością, kształtem, kolorem, sposobem wykonania, materiałem, grafiką, miejscem pochodzenia i użytkowania, a przede wszystkim historią. Niektóre zostały znalezione podczas sezonowych porządków w mieszkaniach rodziców czy dziadków. Inne były kolekcjonowane i eksponowane na półkach meblościanek. Są też takie, które zyskały drugą funkcję, gdy pierwotna zawartość dawno się skończyła. Do dziś tworzą nietypowy zbiór w muzealnych zbiorach.

W Archiwum Cyfrowym Gdynia w Sieci prezentujemy tylko wybraną część kolekcji – skupiliśmy się między innymi na opakowaniach po „słodkich” produktach, nie sugerując się ich datą powstania. Są to pudełka po słodyczach firm: „E. Wedel”, „Goplana”, „Hanka”, „Rolimpex” i „Z.P.C.Bałtyk”, Przemysł Cukierniczy „Olza”, Wyroby Cukiernicze „Odra”, Fabryka Cukrów i Czekolady „Ślązak”. Wśród nich są również pudełka do kawy i herbaty firm: „Weska”, „Amino Poznań”, „Import kawy i herbaty Małecki Wański”, „Onno Behrends” czy „Dr. Oetker”. Dodatkowo pokazujemy dwa czajniczki do zaparzania herbaty.

Pierwszym opakowaniem należącym do tej kolekcji jest blaszane pudełko z pokrywką firmy „Dr. Oetker”, której założycielem był niemiecki aptekarz dr August Oetker pochodzący z Bielefeld. Od 1922 roku w Gdańsku Oliwie działała jedna z filii jego zakładu, która mieściła się niedaleko dworca przy ulicy Oetkerstrasse (dzisiejszej ul. Arenda Dickmana). W firmie zajmowano się produkcją, pakowaniem i rozprowadzaniem na polski rynek ponad trzydziestu środków spożywczych, jak cukier waniliowy „Vanillin” czy proszek do pieczenia „Backin”.

Warto też wspomnieć o blaszanej puszce po kakao firmy „E.Wedel”. W 1851 roku Karol Wedel założył fabrykę czekolady oraz sklep przy ulicy Miodowej 484 w Warszawie. Chociaż wyroby czekoladowe nie były w Polsce rozpowszechnione, już po roku działalności Wedel osiągnął sukces, a firma prężnie się rozwijała. Właśnie tam powstał słynny przepis na „Ptasie Mleczko”, „Mieszankę Wedlowską” i czekoladę „Jedyna”.

Ostatnim przedmiotem zamykającym kolekcję jest puszka po herbacie firmy „Import kawy i herbaty Małecki Wański” – początkowo działającej w Poznaniu, a od 1936 roku w Gdyni przy ulicy Mściwoja 9, następnie przy ulicy Warszawskiej 5, gdzie funkcjonowała pod nazwą „Kawoń”. Oddziałem kierował Tadeusz Wański, znany nie tylko z przedsiębiorczości, ale również z pasji do fotografowania (więcej można dowiedzieć się pod linkiem: https://www.gdyniawsieci.pl/kolekcja/widzialne-niewiedzialne-fotografie-tadeusza-wanskiego/). W zbiorach Muzeum Miasta Gdyni mamy kilka opakowań po kawie i herbacie pochodzących z tej firmy. Każda z nich ma ciekawą grafikę symbolizującą region, z którego towar był sprowadzany.

Wybrana kolekcja licząca 28 obiektów to zaledwie niewielki fragment zbioru opakowań, które mamy w muzeum. Pudełka, puszki, pojemniki i inne opakowania reklamowe zawierające nazwę i adres firmy, służą nam jako źródło w badaniach gdyńskich firm, a ich oprawa graficzna pozwala prześledzić zmieniającą się na przestrzeni lat estetykę. Przedmioty te są przez nas pozyskiwane, opracowywane i prezentowane na wystawach lub w Archiwum Cyfrowym Gdynia w sieci, by muzealia stały się dostępne dla każdego.

Joanna Mróz

Bibliografia:

Barbara Mikołajczuk, Pudełko po pierścionku zaręczynowym [w:] https://muzeumgdynia.pl/2021/09/pudelko-po-pierscionku-zareczynowym-2/

Dariusz Małszycki, Kawoń – palarnia kawy Tadeusza Wańskiego, [w:] https://muzeumgdynia.pl/2020/05/kawon-palarnia-kawy-tadeusza-wanskiego/

Katarzyna Jasiołek, Opakowania, czyli perfumowanie śledzia. O grafice, reklamie i handlu w PRL-u, Warszawa 2021.

Piotr Leżyński, Fabryka środków spożywczych Dr. Oetker [w:] http://www.dawnaoliwa.pl/opisy/firmy/oetker.html

Weronika Szerle, Cukier krzepi, ale Wedel jeszcze lepiej…, [w:] https://historiaposzukaj.pl/wiedza,obiekty,499,obiekt_puszka_wedla.html?b=nasi_autorzy%2C357%2Cautor_weronika_szerle.html